Khi nhớ lại thời bao cấp, lũ trẻ nghèo khó như chúng tôi mỗi khi nghe nhắc đến thịt lợn, bò, gà, cá, hay trứng là miệng lại thèm chảy nước miếng. Những món đó thường chỉ để dành cho phụ nữ mới sinh, trẻ sơ sinh, người bệnh hoặc dùng trong những dịp giỗ chạp, lễ Tết.
Nhà tôi có năm thành viên gồm bố mẹ và ba chị em. Tôi là chị cả trong nhà, có hai em trai. Mỗi tháng, gia đình tôi được tiêu chuẩn 3,3kg thịt heo, nên phải phân chia đều. Tuần này mua phiếu thịt của bố được 1,2kg; tuần sau dùng phiếu của mẹ cũng lấy được 1,2kg; sang tuần kế, ba chị em chúng tôi mỗi người sẽ được lấy 300 gram, tổng cộng 900 gram. Mỗi lần đi mua thịt, tôi phải dậy từ 4 giờ sáng để đi xếp hàng ở cửa hàng thực phẩm. Nhưng khi đến nơi đã thấy một hàng dài khoảng 6-7 mét, chỉ toàn là các viên gạch, nón rách hay rổ rá cũ… đầm ru khi chờ đợi như con trăn săn mồi. Có người còn nói cần phải ra xếp hàng từ đêm trước.
Khi tới giờ bán hàng, chị mậu dịch viên mở cửa, ai có đồ như gạch, nón, rổ, rá thì đều đứng vào xếp hàng lấy lượt. Chị bán hàng thực phẩm là người cùng quê và họ hàng xa với mẹ tôi nên mỗi lần tôi mua thịt, chị đều chọn cho
Cận Tết, ruốc của em nhỏ chỉ còn vương đáy hộp, dầu mỡ cũng hết từ vài hôm trước mà mẹ vẫn chưa nhắc chuyện đi mua thịt. Bữa ăn chỉ có rau luộc hoặc nấu suông với muối, thêm chút mì chính, vài quả cà muối hoặc sung muối. Món chính là bát muối rang hành phi thơm ngon. Ngày khá giả hơn có đậu phụ rán và vài quả trứng gà sốt cà chua. Một chiều nọ, tôi thấy mẹ mang về chiếc túi, không rõ đựng gì, chỉ nghe mẹ bảo tối ghé nhà cô Dung bán thực phẩm, thăm hỏi nhà cô chú vì chú vừa từ đơn vị về nghỉ Tết. Mẹ khéo léo thăm hỏi để lo liệu thực phẩm Tết cho nhà tôi. Sáng hôm sau, mẹ đưa tôi tem phiếu tiêu chuẩn và bảo đi mua thịt. Mẹ đã dặn trước với cô Dung, chỉ cần xếp hàng và đưa phiếu là mua được. Hôm đó, cô bán cho tôi một chân giò, ít xương sườn, thịt vai và chút thịt mỡ.
Gần trưa, tôi vất vả mang rổ thịt về nhà. Bố nhấc từng miếng thịt kiểm tra, ngẫm xem sự tính toán của mẹ có phù hợp không. Thấy bố hài lòng, tôi mang thịt vào bếp rửa sạch, ngâm nước muối loãng rồi để ráo. Bố lấy dao rựa chặt xương, con dao này ít dùng nên hơi rỉ, và dao nhỡ thái thịt. Bố dùng thớt gỗ lớn mang về từ Lào Cai để chuẩn bị những ngày có dịp đặc biệt.
Sau khi chuẩn bị xong, bố phân chia các phần: thịt giò hầm đông, chân giò và xương dùng nấu măng, thịt vai thái to gói bánh chưng, và thịt nạc làm nem. Gà sẵn trong chuồng, hành muối đã có, măng khô ngâm sẵn, mai bố đưa mẹ đi mua lá dong, đậu xanh, miến, và gia vị. Nhờ sự khéo léo của mẹ và bố, nhà tôi có một cái Tết đủ đầy trong thời khó khăn.
Bố biết tôi thích món thịt đông, nên giao tôi làm món này. Bố dạy: “Con gái thích ăn phải biết nấu, sau này còn làm cho gia đình nữa. Không biết nấu nướng là không đúng với trách nhiệm của gia đình.” Bố chỉ tôi từ cách chọn thịt, thái sao cho đủ mềm nhưng không nát khi nấu.
Trước khi nấu, chần thịt qua nước sôi cho chắc, sau đó tẩm gia vị để ngấm rồi nấu với nước vừa đủ. Để lửa nhỏ, cho sôi thì mở hé vung cho bay hơi. Lúc chín, hớt bọt để nước trong hơn, không quấy để tránh vỡ thịt, cho mộc nhĩ vào khi gần chín. Khi chín, múc nhẹ nhàng ra bát, để qua đêm cho đông.
Sáng hôm sau, trên mặt bát thịt đông có lớp mỡ trắng và gợn nâu nâu của mộc nhĩ. Khi dùng, lật úp đĩa lên mặt bát tạo thành hình tròn đẹp mắt với màu sắc đầy hấp dẫn. Khi ăn, thịt tan trong miệng, thơm mà không béo, mộc nhĩ giòn ngon, là món cực kỳ hấp dẫn trong Tết. Thịt đông ăn cùng bánh chưng và hành muối là tuyệt nhất.
Sau thời kỳ bao cấp, mọi việc đổi khác, thịt cá bán đầy chợ, và Tết nay cũng khác xưa. Nhưng ký ức về món thịt đông ngày Tết xưa vẫn làm lòng ta xao xuyến.
